Roma Rakamları

Avrupa’nın turistler tarafından en çok ziyaret edilen ülkesi olan İtalya’nın başkenti Roma, dünya üzerindeki en gözde turizm merkezlerinden biridir. Antik Roma’nın birbirinden ünlü yapıları kadar dünyanın en küçük devleti olan Vatikan’ı görmek için de milyonlarca turist veya gezgin Roma’ya akın akın gelmektedir.

Tarihi geçmişi yanı sıra yemekleri ve şarapları ile de tanınan İtalya’da Roma’nın yeri hem yerli hem de yabancı turistler için ayrıdır. Her sokağında her köşe başında geçmiş, derin bir tarihin izlerini taşıyan bu şehir de tarih ve yemek kokularına romantizm de karışmaktadır. Özellikle âşıkların sürekli ziyaret ettiği veya etmende Roma’dan ayrılmadığı Trevi Çeşmesi diğer adı ile Aşıklar Çeşmesi de bu kadar çok ziyaret edildiğine göre âşıkların dileklerini yerine getiriyor gibi duruyor.

Eğer hayalinizde ve planlarınızda Roma’ya seyahat etmek varsa ancak nereleri, nasıl ziyaret edeceğinizi de bilmiyorsanız size en iyi yardımcı Roma gezi rehberi olacaktır. Gezilecek yerleri, yenilecek yemekleri veya restoranları ve tabi ki içilecek şarap ve kahveleri ile kafeleri yani birçok alternatifi kendisinde barındıran Roma’da plan yapmadan bir tatil sizi hayal kırıklığına uğratacaktır. Kalınacak veya yemek yenilecek yerde olsun onlarca alternatif fiyat ve yerler kaşınıza çıkacaktır. Malum yabancı bir ülkede hele de dilini bilmediğiniz bir ülkede tatil yaparken en uygun alternatifi bulmak daha zordur. Bu açıdan size en iyi yardımcı roma rehberi olacaktır. Roma rehberi ile kaliteli ve eğlenceli bir tatil imkânı rahatlıkla bulabileceksiniz.

Roma’yı bir şehir olarak bilmemiz yanı sıra hayatımızın içerisinde olan bir yönü ile de ayrılmaz bir parçamızdır. Yazarken, okurken farkında olmadan kullandığımız Roma rakamları şehir olan Roma kadar çok bilinmektedir.

Romalılar, Eski Mısırlıların yıllar öncesi kullandıkları gibi sembollere dayalı bir sayı sistemi tasarlamışlardır. Roma, Roman veya Romen Rakamı olarak adlandırılan ve aritmetikte de kullanılan rakamların kökeni elin parmaklarının işaretlerinden esinlenilmiştir.

Roma rakamları Antik Çağ’dan başlayarak Orta Çağ’ın sonuna kadar tüm Avrupa üzerinde kullanılmıştır. Latince harflerden oluşan bir yazımı vardır. Latin alfabesinde yer alan bazı harflerle temsil edilen bu rakamlar, yazıma estetik katması sebebi ile de günümüzde halen kullanılmaktadır.

Kullanıldığı dönemler içerisinde özellikle tüccarlar kadar denizciler tarafında kullanılan roma rakamları özellikle basit sembolleri sebebi ile yapılan işlemi kolaylaştırması yüzünden çok sık kullanılmıştır. Ticaretin fazla olduğu dönemlerde hesaplamaları kolaylaştırması açısından uzunca süre kullanılmıştır.

Yazılan her sembolün nümerik bir karşılığının bulunduğu bu rakamlar günümüzde halen kullanılmaktadır. Aritmetik, matematik dışında yaygın kullanımı olmasa bile estetik açısından yazı dilinde veya eğitim sistemi içerisinde bilgi amaçlı olarak kullanılmaktadır.

Roma Rakamlarının geçmişinin Eski Mısırlılara kadar ulaştığı bilinmektedir. Eski Mısır da özellikle ticaretle uğraşan tüccarlar sayıları göstermek için ellerini kullanıyorlarmış. Örneğin; 1 sayısını göstermek için tek parmaklarını şeklinde. Bu şekilde sadece ellerini ve parmaklarını kullanarak karşılarındaki kişilerle anlaşıyorlarmış.

Tarihsel süreç içerisinde Romalıların savaşlar veya ticaret ile Mısırlılar ile iletişimi sonrasında bu sayı sistemini alarak kendilerine adapte etmişler. Ancak Romalılar bu sistemin eksiklerini fark ederek, geliştirme yoluna gitmişlerdir. Dolayısı ile de bu sistemin temeline dayalı yeni bir sistem kurulmuştur. Örneğin Mısırlıların sisteminde büyük sayıları göstermek için kullanılan semboller 5 kere yan yana yazılarak elde edilebiliyor iken Romalılar bu kuralı değiştirerek en fazla 3 kez tekrara izin vermişlerdir. Bunun yanı sıra sayının kendisinden küçük simgeleri merkezdeki sayının solunda ise çıkarıp, sağında ise toplayarak yeni bir işlem sistemi getirmişlerdir. Her ne kadar Romalıların düzenledikleri bu yeni sistem mantıklı olsa da bugünkü çıkarma işlemi kadar kolay çıkarma işlemi yapılamaması gene de bu sistem için büyük bir eksiklik idi. Bunun yanında 10 sayısını X şeklinde göstermek Mısırlıların buluşu iken sıfır rakamını her ikisi de bulamamıştır.

Roma rakamları ile yapılan toplama, çıkartma, çarpma ve bölme gibi temel dört işlemin yapılması oldukça zordur. Bu rakamlar ile temel dört işlemle yapılan hesaplamalarda yanlış sonuçların çıkması söz konusu olmaktadır. Roma rakamları ile yazılan birçok sayı ile yapılan işlemler de oldukça karmaşıktır.

Roma rakamlarında basamaklar ve sıfır sayısı bulunmamaktadır. Bu nedenledir ki dört “X” rakamı hangi basamakta yer alıyor ise o sayı 10 olarak kabul edilmektedir.

Roma rakamlarında büyük sayıların yazılması sırasında ise bin kat için sayının üzerine tek bir yatay çizgi konulmaktadır. Milyon yazılması için ise iki yatay çizgi konularak ifade edilmektedir.

Günümüz de Türkçede Roma rakamı kullanılması oldukça azdır. Genellikle kitapların başlangıcındaki bölümlerde, kral isimlerinin ayırt edilmesi amacı ile tarihi olaylar ifade edilirken ve yüzyıl isimlerinde kullanılmaktadır.

Yani kısaca Roma rakamlarını çok büyük basamaklı sayıları içermeyecek şekilde tarih ayrımlarında kullanmaktayız.

Roma rakamları günümüzde işlemler için kullanılmasa bile yazı dilinde estetik amaçlı olarak çok sık biçimde kullanılmaktadır. Kullanım alanlarına kısaca göz atarsak;

İlk üç roma rakamında kullandığımız 1 rakamına benzer bir şekilde çubuklar ile ifade edildiğini görürüz. Çeviri yapımı aşağıdaki gibidir.

1 = I
2 = II
3 = III

Ancak dört sayısından sonra farklılaşmalar başlar. Beş sayısı alfabemizdeki “V” harfi ile simgelenmektedir. Dört yazmak isterseniz bu simgenin sol tarafına bir “I” ekliyorsunuz. Bu da beşten bir çıkartmanız gerektiği anlamına geliyor. Bu şekilde 4 rakamını elde ediyorsunuz.

Tam tersi olarak da eğer 6 elde etmek istiyor iseniz beş sembolünün sağ tarafına bir çubuk eklemeniz gerekiyor. Bu da sembole bir ekleyerek yani 5 + 1 = 6 sonucuna ulaşmanızı sağlıyor.

Beş sayısından sekiz sayısına kadar olan rakamların sola konulacak olan çubuklar ile rakamlar simgelenirken, dokuz sayısından sonra on olarak kabul edilen “X” simgesinin soluna konulacak bir çubuk ile rakamlar simgelenmiş ve belirtilmiş oluyor.

C=100000
D=500000
M=1000000

Roma rakamlarında sıfır kumlanılmadığını yeniden hatırlatmakta fayda vardır.

Roma rakamları ile bir sayısından başlayarak milyonlara kadar sayılar ifade edilebilmektedir. Ancak yukarıda biraz değindiğimi gibi kurallara uyulması şartı gerekmektedir.

Mesela bu kurallardan bir kaçı şöyledir; roma rakamlarında bir harf sayı simgesi içerisinde en fazla üç kez yan ayana yazılabilmektedir. Bir harfin sağ tarafına ise kendinde daha küçük değerde bir harf simgesi gelirse hepsi toplanarak okunacak anlamına geliyor. Harf simgesinin sol tarafına yazıldığında ise birbirinden çıkartılması gerektiği anlamına da gelmektedir. Ayrıca size ufak bir ip ucu da verelim. Roma rakamı ile yazılabilecek olan en büyük ve en uzun sayı ise 3888 rakamıdır. Roma rakamı olarak yazılışı ise “MMMDCCCLXXXVIII” şeklindedir.

Başta da dediğimiz gibi temel dört işlemin yapılmasında zorluk sebebi ile matematikte kullanımı yetersiz kalmaktadır. Ancak gene de unutulmuş bir sayı dizilimi olmayıp aktif olarak kullanılmaktadır.